W polskiej historiografii, a w wielkopolskiej w szczególności widoczny jest brak nowych monografii miast. Opracowania opisujące historię „małych ojczyzn” ukazuję się sporadycznie. Dzieje Czerniejewa nie doczekały się dotąd wyczerpującej monografii. Ponad 40 lat temu ukazało się opracowanie zbiorowe pod redakcją Bogusława Polaka pt. Studia z dziejów Czerniejewa. Było one dotąd pierwszym i jedynym przyczynkiem na ten temat. Z pewnością obecnie nie wyczerpuje już wszystkich aspektów dziejów miasta.

Krzysztof Chomicz jest Czerniejewianinem, spędzając w tym mieście osiemnaście lat. To miasto ukształtowało jego tożsamość. Zafascynowało go jego historią, a otaczająca przyroda rozbudziła w autorze pasję przyrodnicze. Jako absolwent dęblińskiej „szkoły orląt”, był oficerem lotnictwa myśliwskiego. Cechuje się dużą wnikliwością, rzetelnie z profesjonalizmem wkraczając w świat roślin i zwierząt. Ma w swoim dorobku liczne wystawy fotograficzne, filmy i opracowania.

Autor przeprowadził kwerendę w ośmiu archiwach, m.in. w Warszawie, Poznaniu i w Radomiu, także w muzeach, bibliotekach i zbiorach prywatnych. Wykorzystał ponad 50 opracowań zwartych, liczne artykuły, również materiały internetowe. Dokonał selekcji zgromadzonego przez siebie materiału i poddał go rzetelnej analizie krytycznej. W wypadku badań regionalnych nie jest to rzecz łatwa, bowiem część uzyskanych informacji jest trudna do zweryfikowania. Niektóre występuje tylko w jednym miejscu, na przykład w spisywanych po latach wspomnieniach.

Krzysztof Chomicz opisał kluczowe wątki z dziejów jego rodzinnego miasta. Opiniowane opracowanie ma układ chronologiczno-problemowy i składa się z trzydziestu rozdziałów, poprzedzonych wstępem. Każdy z nich jest udanym ujęciem kwestii szczegółowych, sporadycznie poruszanych dotąd w literaturze przedmiotu, znanych najczęściej tylko małej grupie czytelników. Książka zawiera interesujący opis położenia geograficzno-historycznego miasta i jego okolic. Po latach dociekań autor ustalił m.in. bieg rzeczki Mościanka. Nowatorska z pewnością jest szczegółowa analiza miejsc, w których znajdowały się pierwsza czerniejewska świątynia i zamek. Także nie istniejące już ewangelickie i żydowskie obiekty sakralne. Na podstawie analizy źródeł i opracowań K. Chomicz opisał rolę poszczególnych właścicieli dominium czerniejewskiego: Sędziwoja, Górków, Gnińskich, Opalińskich, Radomickich, Lipskich i Skórzewskich. Z ostatniej rodziny wyróżnia się Maria Skórzewska, działaczka narodowa i niepodległościowa, współorganizatorka Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Za niezwykle wartościowe uważam liczne zestawienia statystyczne i osobowe opracowane przez autora. Mają one wartość źródłową i pomocne będą innym badaczom, między innymi historykom, socjologom, kulturoznawcom, politologom i regionalistom.

Opracowanie przygotowane jest w sposób przemyślany, a występujące w nim treści oddane są starannym i komunikatywnym językiem. Trzeba tutaj podkreślić to, że opracowanie, zwłaszcza w części wstępnej nie jest zbyt rozwlekłe, zbyt rozgadane. Autorowi udało się syntetycznie ująć problem we właściwych proporcjach i objętości. Poszczególne części tworzą zwarty ciąg logiczny. Całość opracowania jawi się jako przejrzysta i wewnętrznie spójna.

Tutaj trzeba podkreślić, że książka ma unikalną i bogatą szatę graficzną. Dla współczesnych tamten świat materialny, środowisko kulturowe są często trudne do zrozumienia. Przywróci w pamięci współczesnych atmosferę minionych lat, przywoła nazwiska zasłużonych Czerniejewian. Książka, dzięki bogactwu zaprezentowanych ilustracji jest dobrym odzwierciedleniem bogatej historii Czerniejewa.

Niniejsze opracowanie jest z pewnością ważnym przyczynkiem popularno-naukowym wzbogacającym historię Ziemi Czerniejewskiej. Publikacja jest trwałym wkładem do dziejów Wielkopolski. Z pewnością wpłynie na kształtowanie tożsamości lokalnej mieszkańców. W pełni rekomenduję opublikowanie książki i skierowanie jej do szerokiego grona czytelników.

Prof. dr hab. Janusz Karwat
Instytut Kultury Europejskiej
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza